Dobrodošli u prvu lekciju kursa “GNU/Linux 101” gdje ćemo se upoznati sa Unix-om i njegovim kratkim historijatom.
Kratak historijat operativnog sistema Unix::
Da bismo razumjeli priču o Linuxu, prvo moramo pogledati UNIX (Uniplexed Information and Computing System) i njegovu historiju. UNIX je kreiran davne 1969. godine (prije pedeset godina) u Bell Labs-u. Ovi momci su se upravo povukli iz projekta zvanog MULTICS, operativnog sistema namjenjenog za velike računare koji mogu podržavati hiljade korisnika istovremeno. Dva ključna softverska uma iza UNICS-a bili su Ken Thompson i Dennis Ritchie koji su pronašli DEC PDP7 računar u Bell Lab-u na kojemu su razvijeni dijelovi UNIX-a (Esteve, 2007 : 23).
Slika 1: DEC PDP 7 računar kojeg su koristili Ritchie i Thompson u razvoju Unix-a | Izvor slike: https://en.wikipedia.org/wiki/PDP-7
Ukratko, PDP (Programmed Data Processor) je bio računar kojeg je razvila američka kompjuterska kompanija DEC (Digital Equipment Corporation) davne 1969. godine. To je bio robustan računar sa 18-bitnom arhitekturom, 9,2 KB RAM-a i koristio je traku za skladištenje podataka. Za Ritchieja i Thompsona, DEC PDP7 je bio važan jer je sadržavao asembler potreban za pisanje dijelova UNIX-a. Kasnije će se razvoj UNIX-a premjestiti na DEC PDP11 koji je imao registar opće namjene , a koji se činio mnogo lakšim za programiranje od prethodnih modela. Na PDP11 je Dennis Ritchie razvio i izdao svoj nadaleko poznati C-programski jezik, a prvo izdanje UNIX-a izašlo je upravo na PDP11 mašini.
Slika 2: Denis Ritchie i Ken Thompson rade na Unix-u koristeći PDP11 računalo
Izvor slike: https://en.wikipedia.org/wiki/Ken_Thompson
Iste godine, Thompson je napisao UNIX-ov sistem datoteka i kako bi dovršili svoje prvo izdanje UNIX-a, kupili su PDP11 računalo prikazano na gornjoj slici. Ubrzo su uz pomoć drugih razvili tekstualni procesor nazvan Troff, alat koji se kasnije koristio za razvoj UNIX man stranica (Esteve, 2007: 24).
U novembru 1971. Thompson je objavio prvi UNIX-ov programerski priručnik. Drugo izdanje izašlo je u junu 1972., a UNIX je iste godine dostigao 10 instalacija. Zatim, 1973. godine organizuju prvu konferenciju o operativnim sistemima i nakon toga različiti IT centri i univerziteti usvajaju UNIX i pridružuju se njegovom razvoju (Esteve, 2007: 24).
Jedan od univerziteta koji je dobio UNIX licencu bio je Univerzitet Kalifornije u Berkliju, gdje je studirao Ken Thompson. Godine 1975. Thompson se vratio u Berkeley kao profesor donoseći sa sobom najnoviju verziju UNIX-a i počeo da podučava studente o UNIX-u i njegovom razvoju. Dvojica nedavnih diplomaca po imenu Chuck Haley i Bill Joy, pridružili su mu se i počeli da rade na razvoju UNIX-a. Joy je vrlo brzo usavršio editor pod nazivom EX, koji kasnije postaje dobro poznat VI, vizualni tekst procesor preko cijelog ekrana. Ubrzo su razvili BSD i Berkeley Software Distro (Esteve, 2007: 25).
BSD je bio veliki uspjeh pa je Joy kasnije dodao nove funkcije svom vi uredniku, kao što je rukovanje tekstualnim terminalima na takav način da je urednik bio nezavisan od terminala na kojem se koristi. Sljedeća stvar je bila njegova arhitektura budući da je UNIX radio samo na PDP-u, pa su ga kasnije proširili na Interdata i IBM mašine. Jedna od karakteristika koju su dodali UNIX-u još 1997. godine bio je C kompajler, kojeg je razvio Dennis Ritchie. Kasnije su dodali i Bourne shell (kojeg je napisao američki programer Stephen R. Bourne), danas poznat i kao Bourne Again Shell ili BASH. Kasnije, te iste godine dodali su nekoliko BASH komandi kao što su: find, cpio, expr, awk, make i druge (Esteve, 2007: 25).
Tih godina, AT&T je ubrzo shvatio da je UNIX vrijedan komercijalni proizvod pa su osmislili vlastitu komercijalnu licencu koja je zabranjivala njegovo proučavanje, kao i pristup njegovom izvornom kodu. Svi koji su bili voljni da učestvuju u razvoju UNIX-a bili su primorani da nađu drugačiji način. Vrativši se u Amsterdam, Andrew Tanenbaum, poznati autor o računarstvu, odlučio je da napiše svoj vlastiti operativni sistem nalik UNIX-u koji je nazvao Minix, isti OS koji je kasnije koristio Torvalds u pisanju svog Linux kernela (Esteve, 2007: 26).
Bill Joy, programer BSD-a, ubrzo je prešao u novoosnovanu kompaniju SUN Microsystems gdje je dovršio BSD 4.2 izdanje, koje je kompanija kasnije koristila u izradi vlastitog Sun OS-a, danas poznatog kao Solaris OS. Vrlo brzo se pojavljuje i drugi tip UNIX operativnog sistema kao što je IRIX OS, a koji pokretao čuvena grafička računala kompanije SGI, kao što je SGI Indigo.
Slika 3: SGI Octane 2 grafičko računalo sa Irix OS 6.5
Izvor slike: https://picclick.com/Silicon-Graphics-Octane2-SGI-Octane-2-Great-283188155607.html
Vjerovali ili ne, to su bile najmoćnije grafičke mašine razvijena daleke 1970. godine, a iste su se razvijale i u godinama koje su uslijedile. Jedna takva mašina koštala je i do 1000 dolara, ponekad i do nekoliko stotina hiljada dolara, u zavisnosti od snage, hardvera i performansi koje su koristili. Gore je prikazana grafička mašina SGI Octane 2 MIPS koja se koristi u 3D modeliranju i animaciji. To je bila direktna zamjena za SGI Indigo2 mašinu koja radi na IRIX 6.5 OS, ali su bile dosta skupe i SGI je ubrzo prekinuo proizvodnju 2004. Kasnije, UNIX sistem se podjelio na nekoliko grana od kojih se dvije ističu AT&T/UNIX System V i BSD (Esteve, 2007: 26). Danas je UNIX u vlasništvu američkog konzorcija Open Group, ranije poznatog kao Open Software Foundation.
Sažetak::
Unix je komercijalni operativni sistem kojeg su 1969. godine razvila dva računalna stručnjaka po imenu Dennis Ritchie i Ken Thompson u Bell Lab-u. Unix je skraćenica za (Uniplexed Information and Computing System), a razvijen je iz projekta zvanog MULTICS. Koristeći Unix, računalni stručnjak iz Andrew Tanenbaum iz Amsterdama je razvio Minix OS, kojeg je kasnije iskoristio Linus Torvalds u razvoju svog Linux kernela. Unix je imao nekoliko svojih varijanti, a najpoznatija varijatna Unix-a je čuveni Irix OS. Unix je danas u vlasništvu američkog konzorcija Open Group.
Pitanja::
[1] Šta je Unix i kada je razvijen?
[2] Ko je razvio Unix OS?
[3] Tko je bio prethodni vlasnik Unix-a, a u čijem je vlasništvu danas?
Odgovori::
[1] Šta je Unix i kada je razvijen?
Unix je skraćenica za (Uniplexed Information and Computing System) komercijalni operativni sistem koji je razvijen 1969. godine u Bell Lab-u.
[2] Ko je razvio Unix OS?
Unix su razvila dva računalna stručnjaka po imenu Dennis Ritchie i Ken Thompson.
[3] Tko je bio prethodni vlasnik Unix-a, a u čijem je vlasništvu danas?
Prethodni vlasnik Unix-a je bila američka kompanija AT&T, a Unix je danas u vlasništvu američkog konzorcija Open Group.
Istraživačka pitanja::
[1] Kako se zvala i kada je objavljena prva komercijalna varinta Unix-a?
Odgovor na istraživačka pitanja::
Prva komercijalna varijanta Unix-a je bio SystemV (Unix SystemFive) koji je objavljen 1983. godine.
Korištena literatura::
[1] Esteve, J. Josep (2007)
GNU/Linux advanced administration
Free Technology Academy
Publishing: Eureca Media, SL (Barcelona)
Str: 23-26
Saznaj više::
[1] Dokumentarac o Unix-u
Nema komentara:
Objavi komentar